Podobne do siebie słynne postacie historyczne – 5/10: Ban Zhao i Anna Komnena

W tej serii przyglądniemy się sławnym ludziom z dawnych Chin, którzy niewątpliwie mieli swoich „odpowiedników” na Zachodzie.

Chociaż z pozoru nazwiska tych dwóch postaci nie wydają się być znane, to jednak Ban Zhao i Anna Komnena, mimo dzielących je od siebie ponad tysiąca lat i czterech tysięcy kilometrów, mają ze sobą wiele wspólnego.

Zacznijmy od chińskiej postaci Ban Zhao.

Ban Zhao

Ban Zhao (49-117 r.) uważana jest za pierwszą znaną historyczkę w Chinach.

Jako trzecie pokolenie arystokratycznej rodziny intelektualistów na dworze dynastii Han, Ban Zhao odebrała bardzo dobre wykształcenie. Swoje życie poświęciła nauce. Była pisarką i poetką, zarządzała cesarską biblioteką, uczyła kandydatów na dworskich uczonych a ostatecznie powierzono jej również funkcję doradcy cesarzowej i nauczycielki rodziny cesarskiej.

Ban Zhao jest znana dzięki swojej książce „Wykłady dla kobiet”, która była moralnym kompasem dla płci pięknej. Zawarła reguły zachowania, które instruowały kobiety, jak stosować konfucjańskie zasady w codziennym życiu.

W późniejszych latach ukończyła „Księgę Hanów”, monumentalne dzieło obejmujące historię Wczesnej (Zachodniej) dynastii Han. Jej ojciec, Ban Biao, pracował nad tym długim projektem, aż do swojej śmierci. Następnie przejął go Ban Gu, starszy brat Zhao. Jednak w późniejszym czasie został wplątany w walkę o władzę i zmarł w więzieniu. Wówczas cesarz wyznaczył Ban Zhao, by kontynuowała rodzinne dzieło.

Ukończenie „Księgi Hanów” zajęło Ban Zhao 19 lat. Brak wyszukiwarki internetowej mógł ją nieco spowolnić, ale miała dostęp do obszernych archiwów cesarskich i przynajmniej nie traciła czasu na przeglądanie blogów kulinarnych.

Zrealizowany projekt składał się ze 120 tomów. Zawierał kroniki, biografie, traktaty o prawie, geografii, nauce, obrzędach i literaturze.

Ban Zhao podziwiała dawnych, prawych cesarzy, którzy rządzili cnotliwie. Doprowadziło to do powstania cieszącego się uznaniem, 20-tomowego „Spisu znamienitych ludzi żyjących dawniej i dziś”. Autorka wymieniła w nim około 2000 postaci historycznych, zapewniając późniejszym pokoleniom szczegółowe informacje, z których mogą czerpać wiedzę.

„Księga Hanów” jest częścią oficjalnego zestawienia ksiąg historycznych na temat dynastii Chin, znanego jako „Dwadzieścia cztery historie”. Jej format stał się wzorem dla kolejnych zapisków historii różnych dynastii.

Anna Komnena

Przenieśmy się o jedno tysiąclecie do przodu i udajmy się do Konstantynopola.

Anna Komnena urodziła się w 1083 roku. Jej ojcem był cesarz bizantyjski Aleksy I Komnen.

Księżniczka zdobyła dobre wykształcenie w dziedzinach greckiej literatury i historii, filozofii, teologii, matematyki i medycyny. W młodości pobierała nauki u różnych ekspertów i wdawała się w dyskusje z wielkimi uczonymi dworu. Później ojciec mianował ją przełożoną szpitala, który był wyposażony w dziesięć tysięcy łóżek i gdzie nauczała również medycyny.

W przeciwieństwie do Ban Zhao, Anna posiadała ambicje polityczne. Nie była zadowolona, gdy urodził się jej młodszy brat, który później został następcą tronu. Po śmierci ojca Anna próbowała obalić jego rządy, chcąc wciągnąć w spisek również swojego męża. Jednak nie udało jej się to, ponieważ mąż nie miał zamiaru z nią współpracować. Uważał bowiem, że prawo do tronu należy się księciu koronnemu.

Nikephoros Bryennios Młodszy, mąż Anny, również był uczonym. Spisywał historię imperium. Jednak zmarł nie ukończywszy dzieła. Po jego śmierci Anna zamieszkała w klasztorze i podjęła się próby odświeżenia i dokończenia projektu męża.

W ostatnich latach swego życia Annie udało się opublikować polityczną i wojskową historię cesarstwa bizantyjskiego, ostatecznie zmieniając jej tytuł na „Aleksjada”. Ta 15-tomowa książka , licząca prawie 600 stron jest do dziś przedmiotem badań i zawiera jedyną dostępną bizantyjską relację naocznego świadka na temat pierwszej krucjaty (1096-1099 r.). „Aleksjada” jest opisową i wciągającą książką, uważaną za wybitne dzieło historyczne średniowiecza. Natomiast Annę zapamiętano jako pierwszą kobietę historyka cywilizacji zachodniej – można by rzec, okcydentalną odpowiedniczką Ban Zhao.

Zarówno Ban Zhao jak i Anna Komnena były wysoko wykształconymi kobietami i wpływowymi postaciami na dworach cesarskich. Przekazały przyszłym pokoleniom bezcenne kroniki z czasów, w których żyły.

Oczywiście obydwie postacie także różniły się od siebie. Przykładowo Ban Zhao, nie próbowała przejąć tronu a Anna nigdy nie komponowała poezji w stylu fu.

Chociaż obie te kobiety wiodły odmienne style życia i oddzielał je od siebie czas i ocean, to odcisnęły niezatarty ślad w historii świata, pozostawiając mu swoje własne słowa.