Chiński taniec klasyczny ukształtował się na fundamentach wielkiej chińskiej cywilizacji, która liczy sobie pięć tysięcy lat. Taniec ten jest jedną z form przedstawień artystycznych w całym systemie sztuk pięknych.
I. Charakterystyka chińskiego tańca klasycznego
A.Chiński taniec klasyczny odznacza się ogromnym bogactwem ruchów i pozycji, które są wyrazem licznych emocji i odczuć, takich jak szczęście, smutek, radość, złość, żal czy zachwyt; są wyrazem emocji towarzyszących rozstaniu i ponownemu spotkaniu się, wyrazem szaleństwa, obłędu, choroby czy odurzenia, a także powagi, uniżoności, majestatu. Ale chiński taniec klasyczny przybliża nam też poznanie różnych postaci z historii, przedstawionych w stylu łagodnym, jak również z akcją w połączeniu ze sztukami walki. Chiński taniec klasyczny potrafi także ukazać przebieg rozległych opowieści.
B. W chińskim tańcu klasycznym ciało prowadzone jest przez umysł. Innymi słowy: pełny, artystyczny wyraz tanecznej formy tancerz osiąga tylko wtedy, gdy kieruje nim głębokie uczucie.
C. Chiński taniec klasyczny wykorzystuje naturalne umiejętności ludzkiego ciała. Nie wymaga się tu specjalnego, celowego treningu poszczególnych mięśni. To znaczy, że tancerz siłę swych mięśni uzyskuje w sposób naturalny przez chodzenie, bieganie, wykonywanie skoków, wchodzenie po schodach, jazdę na rowerze itp., a siłę mięśni ramion uzyskuje dzięki pracy fizycznej. Rzecz jasna, trening może ją dodatkowo wzmacniać.
D.W chińskim tańcu klasycznym mamy cztery rodzaje treningu, a dotyczy on:
① formy (kombinacje taneczne i podstawowe ćwiczenia przy drążku);
② piękna (technika pozwalająca na wyrażanie za pomocą ciała specyficznych uczuć);
③ techniki tańca (ćwiczenie wysoce trudnych ruchów i układów tanecznych);
④ ćwiczeń na dywanie (ćwiczenie głównie różnego rodzaju salt i przewrotów oraz podstawowych umiejętności w tym zakresie).
E. Chiński taniec klasyczny ponadto w swej dramaturgii przedstawień prezentuje jeszcze jeden specyficzny element – jest nim aktorstwo taneczne. Nie jest to aktorstwo, jakim charakteryzuje się film, sztuka teatralna, opera, tradycyjna sztuka teatralna czy musical na Broadwayu. Aktorstwo w chińskim tańcu klasycznym polega na spotęgowaniu artystycznej ekspresji dzięki koordynacji wyrazu twarzy z ruchami ciała.
II. Początek i rozwój chińskiego tańca klasycznego
Od kiedy sztuki walki pojawiły się w Chinach przed paroma tysiącami lat, wywarły one wpływ na wiele form przedstawień artystycznych związanych z ruchem ciała. Dotyczyło to ruchów, technik i salt stosowanych w sztukach walki. Wiele pierwotnych form ruchu w chińskim tańcu klasycznym było niemal identycznych z ruchami w sztukach walki. Różniły się one od siebie jedynie pod względem ekspresji i wymogów ich wykonywania. Następnie, w ciągu pięciu tysięcy lat rozwoju chińskiej kultury, chiński taniec klasyczny był nieustannie wzbogacany i dzięki temu właśnie rozwinął rodzaj swoistego piękna. I to jest właśnie ten styl, jaki ukształtował się w trakcie rozwoju chińskiego tańca klasycznego. Specyfika ruchów, jakie rozwinęły się na gruncie form etnicznego stylu i estetyki, z pewnością wzbudza odczucie piękna dostrzeganego w ruchach Chińczyków. Należy jednak powiedzieć, że w praktyce okazało się, iż tancerze innych narodowości także są w stanie ukazać ten rodzaj piękna dzięki odpowiedniemu treningowi w zakresie formy i techniki piękna.
Chiński taniec klasyczny – patrząc z historycznego punktu widzenia – kultywowany był w ramach różnych rodzajów sztuk, przede wszystkim zaś jego obecność dostrzegamy w przedstawieniach operowych. Tańce wykonywane na dworze cesarskim w czasach różnych dynastii miały odmienny charakter i stosowały odmienne techniki. Poza pałacem cesarskim taniec upowszechniany był wśród ludności, głównie na drodze indywidualnego przekazu i nauczania przez artystów ulicznych, którzy dawali pokaz przede wszystkim technik sztuk walki. Już w czasach poprzedzających dynastie Qin i Han pojawili się artyści rozrywkowi, którzy wykonywali kompletne układy zaczerpnięte ze sztuk walki, a akrobaci dawali pokaz, zapożyczonych z tych sztuk, przewrotów i salt. W czasach dynastii Tang i Song liczne tańce i pokazy uliczne zawierały w sobie wiele z wcześniejszych form i technik chińskiego tańca klasycznego. Szczególnie salta wykonywane były praktycznie przez wszystkich artystów ulicznych. Jest to jeszcze jeden przykład wzajemnego wpływu na siebie technik różnych form artystycznych, co miało miejsce w szerokim kręgu kulturowym chińskiego narodu.
To, co rozumiemy pod pojęciem chińskiej dynastii, różni się od tego, czym były starożytne królestwa u innych narodów. Zastąpienie jednej dynastii przez kolejną wiązało się zarazem ze zmianą w całym obszarze kultury. Każda nowa dynastia bowiem miała własnych cesarzy, będących odrębnymi indywidualnościami, miała swój własny lud i tym samym rozwijała swoją własną kulturę. I właśnie w ramach tego historycznego procesu kształtowania się cywilizacji chiński taniec klasyczny był nieustannie wzbogacany i doskonalony.
W Chinach starożytnych nie znano metod nauczania tańca, z jakich korzysta się współcześnie. W operze starsi wiekiem mistrzowie przekazywali odpowiednie umiejętności z pokolenia na pokolenie kształcąc swoich wychowanków. Uczeń zaczynał naukę u mistrza będąc jeszcze młodym nastolatkiem. Zwykle nazywało się to zdobywaniem profesjonalnego wykształcenia. W przypadku tańca kultywowanego na dworze cesarskim umiejętności z nim związane przekazywane były sobie przez młode damy, które wzajemnie się od siebie uczyły. Natomiast to, co dotyczyło ulicznych sztuk przedstawieniowych, stanowiło tradycję kultywowaną w rodzinach. Samych zaś sztuk walki syna uczył ojciec lub mistrz. W obszarze religijnym przekaz tych tradycji dokonywał się w klasztorach, czym zajmowali się buddyjscy i taoistyczni mistrzowie. Nowoczesne, usystematyzowane metody nauczania tańca zostały wprowadzone dopiero w pierwszej połowie ubiegłego stulecia.
III. Różnice między chińskim tańcem klasycznym a unowocześnionymi sztukami walki
Od czasu, kiedy w kinach i telewizji pojawiły się filmy o kung-fu, sztuki walki zaczęto pokazywać w sposób artystycznie zmieniony, podporządkowany scenariuszom filmowym, jako piękną formę gry aktorskiej. Na pierwszy rzut oka przypominają one taniec, lecz w swojej istocie całkowicie różnią się od chińskiego tańca klasycznego. Zasadniczo chodzi o to, że:
A. W chińskim tańcu klasycznym rzeczą priorytetową jest siła wyrazu całego ciała, podczas gdy w sztukach walki zdecydowanie najważniejsze są szybkie, gwałtowne ruchy. W sztukach walki obowiązuje zasada: im szybsze ruchy, tym lepsze efekty.
B.W chińskim tańcu klasycznym ruch ciała jest zintegrowany z wewnętrznym poczuciem piękna.
C.Chiński taniec klasyczny jest pewnego rodzaju mową ciała. Aby móc w pełni wyrazić jakąś postać lub wydarzenie, wymaga się ruchów maksymalnie rozciągających ciało. Stąd zasadniczym kryterium doboru uczniów na tancerzy jest długość nóg. Stosowanie zaś ruchów rozciągających całe ciało w sztukach walki byłoby czymś niebezpiecznym.
D.W przeciwieństwie do chińskiego tańca, sztuki walki nie potrafią opisywać historycznych wydarzeń ani też ukazywać różnych postaci, nastrojów i emocji.
E.Sztuki walki nie wymagają eksponowania wewnętrznego piękna człowieka, co jest rzeczą niezbędną w chińskim tańcu klasycznym.
IV. Wpływ chińskiego tańca klasycznego na inne formy tańca i umiejętności związane z ruchem ciała
Kiedy w Chinach wprowadzono tzw. reformę gospodarczą i politykę otwarcia na świat, chiński taniec klasyczny po raz pierwszy pojawił się na scenie międzynarodowej, zaskakując całą związaną z tańcem społeczność swoją wspaniałą techniką i saltami. W konsekwencji tego wydarzenia balet przejął z chińskiego tańca klasycznego niektóre technik. W jeszcze większym stopniu zapożyczenia takiego dokonał współczesny balet. Jednakże uczyniono to bez głębszego zrozumienia obowiązujących standardów i z technik tych korzysta się w sposób nieodpowiedni. A tak zwany taniec uliczny wykazuje jeszcze mniej zrozumienia dla technicznych standardów chińskiego tańca klasycznego, ukazując go w sposób wręcz karykaturalny.
Chiński taniec klasyczny wywarł ogromny wpływ również na sport. W latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia na turniejach sportowych, w ćwiczeniach na równoważni i drążku, obserwować można było jedynie proste ruchy zapożyczone z baletu i gimnastyki artystycznej. Wtedy to chińskie zespoły gimnastyczne zaczęły korzystać z technik tańca klasycznego oraz przewrotów i salt, wprowadzając je na dużą skalę do swego programu. Gdy te umiejętności zaprezentowano na międzynarodowych zawodach w latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia, uczestnicy turniejów z innych krajów byli niezmiernie zdumieni i zaskoczeni. Niejednemu zawodnikowi chińskiemu udało się zdobyć wówczas złote medale w pięciu konkurencjach podczas jednego turnieju. Zawodnicy z całego świata zaczęli uczyć się technik i salt chińskiego tańca klasycznego. W konsekwencji zawody gimnastyczne bardzo szybko przeszły na wyższy poziom umiejętności technicznych.
Jest faktem, że wiele dyscyplin sportowych na całym świecie, wliczając w to taniec sportowy i akrobatykę, przejęło i stosuje techniki oraz salta z chińskiego tańca klasycznego. Niektórym to naśladownictwo wychodzi nieco lepiej, innym gorzej, jeszcze innym bardzo źle – są przy tym niedokładni, nie przestrzegają obowiązujących standardów, a nawet dokonują daleko idących zniekształceń, co jest okaleczaniem wykwintnej kultury, liczącej sobie pięć tysięcy lat.
Tak oto przekazałem Wam elementarną wiedzę na temat chińskiego tańca klasycznego.
5 lipca 2013 r.
