Dynastie Północne i Południowe

Dynastie Południowe i Północne (420-589 r. n.e.) były okresem wielkiego kryzysu. Różni generałowie przejmowali kontrolę nad podzielonymi Chinami i każdy rządził przez kilka dziesięcioleci. Ostatecznie nie byli w stanie zapewnić przekazania władzy swoim spadkobiercom, a tym samym nie powiodło im się ani ustanowienie trwalszych dynastii, ani zjednoczenie Chin. W tym samym czasie na chińskich ziemiach odbywało się aktywne rozpowszechnianie buddyzmu oraz sztuki inspirowanej buddyzmem.

Po krwawym okresie Trzech Królestw Wojowniczy Cesarz zjednoczył Chiny około roku 265 n.e., ustanawiając dynastię Zachodnią Jin. Ostatecznie wewnętrzne walki na dworze cesarskim pozwoliły koczowniczym plemionom z północy na jej osłabienie i inwazję. Rząd przeniósł się do Nanjing i założono dynastię Wschodnią Jin na południe od rzeki Jangcy. W 420 r. watażka Liu Yu zdetronizował cesarza i założył dynastię Liu Song, która panowała do 479 r. W ciągu następnych 150 lat władza nad południowym regionem Chin stale przechodziła z rąk do rąk trzech rodzin.

Tymczasem regiony na północ od Jangcy nękane były buntami wszczynanymi przez ludność pochodzenia innego niż Han. W wyniku tych rebelii utworzono 16 małych królestw. Mongolskie plemiona zwane Xianbei przejęły kontrolę i ustanowiły dynastię Północną Wei, która panowała przez około 100 lat. Po jej upadku, w ciągu krótkiego okresu 534-581 r., władza na północy czterokrotnie przechodziła z rąk do rąk.

Mimo że wielu spośród tych, którzy przejęli władzę w czasach Południowych i Północnych dynastii, pochodziło z mniejszościowych grup etnicznych, szybko przyswajali sobie kulturę Han. Najbardziej znanym przykładem tego procesu było panowanie cesarza Xiaowena z dynastii Północnej Wei (467-499 r.). Przeniósł on stolicę do Luoyang – centrum administracyjnego kilku wcześniejszych chińskich dynastii. Stamtąd wydawał rozmaite rozkazy wymagające systematycznego dostosowywania się do elementów kultury chińskiej.

Wydał edykt wymagający od wszystkich z ludu Xianbei przyjęcia nazwisk wywodzących się z Han, sam zmienił nazwisko z etnicznego Tuoba na Yuanin. Rozkazał też swoim ludziom, aby ubierali się w stylu Han i mówili językiem Han oraz zachęcał ich do zawierania związków małżeńskich z rodowitymi Hanami. W sprawach publicznych cesarz Xiaowen za wzór obrał prawa dynastii Południowych wywodzących się z Han, aby korygować prawa Północnej Wei.

Okres dynastii Północnych i Południowych sprzyjał wielkiemu rozwojowi religii buddyjskiej. Groty Yungang w prowincji Shanxi – wiele wspaniałych jaskiń zawierających ponad 51 000 buddyjskich posągów – zostały zbudowane i ozdobione rzeźbami za czasów Północnej Wei i są uważane za jedne z Czterech Wielkich Grot w Chinach. Cechy fizyczne i ułożenie posągów wykazują wyraźnie wpływ obcych technik artystycznych, m.in. dzięki okrągłym twarzom, głęboko osadzonym oczom i wysokim nosom. Po reformach dostosowawczych zarządzonych przez cesarza Xiaowena rzeźby powstałe w późniejszych epokach były fizycznie oraz pod względem ubioru bardziej podobne do Han.

Na początku VI wieku indyjski mnich Bodhidharma przybył do Chin i został przyjęty przez cesarza Liang Wudi, który był protektorem buddyzmu. Ich krótkie spotkanie można uznać za nieudane i Bodhidharma wyruszył w dalszą drogę. Jak donoszą legendy, przepłynął potężną rzekę Jangcy, stojąc na jednej łodydze trzciny. Swoją podróż zakończył, gdy dotarł do góry Song – dziś w tej okolicy wznosi się słynny klasztor Shaolin. W owej górze znajdowała się jaskinia, do której Bodhidarma wszedł i w głębokim transie medytował przez 9 lat. Po osiągnięciu oświecenia założył szkołę buddyzmu zen. Buddyzm zen stopniowo wywierał istotny wpływ na teorie konfucjańskie i religie regionu azjatyckiego.

Podczas gdy mnisi medytowali, walka o zasadę Tianxia – „wszystko pod niebem” – nadal trwała. W 581 r. Sui Wendi pokonał cesarza Jing z dynastii Północnej Zhou i założył dynastię Sui. Armie Sui kontynuowały marsz na południe, podbijając południowe rejony i jednocząc Chiny po 300 latach podziałów i wojen. Kilkadziesiąt lat później panowanie dynastii Tang zapoczątkowało jedną z najstabilniejszych i wspaniałych epok historii Chin.